Rozwiązwanie problemów jako kompetencja/umiejętność przekrojowa

Kompetencje/umiejętności przekrojowe (inaczej transferowalne) to zdolności wykorzystywane w różnych obszarach ludzkiej aktywności. Jedną z tych zdolności jest rozwiązywanie problemów.

W katalogu kompetencji przekrojowych kluczowych dla zatrudnienia przygotowanym przez Partnerów projektu Erasmus+ KeySTART2Work rozwiązywanie problemów rozumiane jest jako:

• zdolność jednostki do angażowania się w procesy poznawcze w celu zrozumienia i rozwiązania sytuacji problemowych, w których metoda rozwiązania nie jest od razu oczywista. (OECD, 2010)
• rozwijanie zdolności analitycznych, aby móc oceniać informacje i sytuacje; rozbijanie ich na element kluczowe; rozważanie różnych dróg do rozwiązania problemu i decydowanie, która jest najodpowiedniejsza. Rozwiązywanie problemów obejmuje dostrzeganie długofalowych konsekwencji rozwiązań oraz badanie, wymyślanie, wdrażanie i ocenianie planu działań zmierzających do rozwiązania problemu (Brewer, 2013). [link]

W klasyfikacji zaproponowanej w dokumencie MEN z 2020 r. pt. Zintegrowana Strategia Umiejętności 2030 rozwiązywanie problemów (połączone z myśleniem krytycznym) to złożona umiejętność przekrojowa. Definiuje się ją jako gotowość do rozpatrywania w przemyślany sposób problemów i przedmiotów, które wchodzą w zakres doświadczenia; znajomość i umiejętność stosowania logicznych metod rozumowania i dociekania. [link]

Biorąc pod uwagę znaczenie kompetencji/umiejętności przekrojowej, jaką jest rozwiązywanie problemów, dla uczenia się nieformalnego i formalnego, przygotowywania się do wykonywania pracy zawodowej, budowania relacji społecznych czy wzmacniania własnego dobrostanu, zachęcamy do powszechniejszego i systematycznego rozpoznawania poziomu tej kompetencji/umiejętności u uczniów – dzieci i młodych dorosłych.

Zapraszamy do zapoznania się z przykładami narzędzi diagnostycznych pogrupowanych w trzy kategorie:

1. narzędzia kreatywne,

2. narzędzia głębokiego przetwarzania,

3. narzędzia do kreatywnego rozwiązywania problemów.

 Zestaw narzędzi diagnostycznych do badania zdolności twórczych

Twórcze rozwiązywanie problemów

Twórcze rozwiązywanie problemów jest procesem tworzenia nowego rozwiązania danego problemu. Proces ten cechuje:

• wysoka motywacja do rozwiązania problemu, ponieważ sytuacja związana z niewiedzą, niewygodą, sytuacja niepożądana będzie trwać dopóty, dopóki nie rozwiąże się problemu;

• potrzeba samodzielnego określenia i sprecyzowania celów;

• brak dostępnych informacji lub dysponowanie informacjami nieistotnymi, nieprawdziwymi, wprowadzającymi w błąd;

• brak zasad rozwiązywania problemu, na których można się oprzeć;

• wielość rozwiązań, przy czym żadne z nich nie jest lepsze od innych;

• niepewność czy rozwiązanie się sprawdzi i czy jest najlepsze z możliwych;

• doprowadzenie do poprawy danej sytuacji.

Osiem kroków twórczego rozwiązywania problemów

• Krok 1. Przyjmowanie nowych pomysłów (w tym, szukanie zalet w surowych pomysłach).

• Krok 2. Określanie istniejących możliwości rozwiązania problemu (w tym, skonstruowanie schematu możliwych rozwiązań).

• Krok 3. Uściślanie (w tym, szukanie nowych punktów widzenia).

• Krok 4. Udoskonalanie pomysłów (w tym, zapobieganie problemom).

• Krok 5. Podejmowanie działań (w tym, przerzucanie mostów między starym a nowym).

• Krok 6. Uruchamianie różnych sposobów myślenia (w tym, myślenie kategoriami wielkości).

• Krok 7. Ponowne rozważanie własnych celów (w tym, dążenie do idealnego rozwiązania).

• Krok 8. Właściwe rozumienie problemu (w tym, uczenie się ze zdobywanych doświadczeń).